Προσευχητάριον Κατανυκτικόν

Βασισμένη στην ψαλμική έκφραση «επτάκις της ημέρας» (Ψαλμ. 118, 164), η παράδοση της Εκκλησίας μοίρασε στα επτά την προσευχή του ημερονυκτίου και ξεχώρισαν οι ακολουθίες: Μεσονυκτικό με την προοιμιακή προσευχή, Όρθρος με την Πρώτη Ώρα, Τρίτη Ώρα, Έκτη Ώρα, Ενάτη Ώρα, Εσπερινός, Απόδειπνο (μέγα ή μικρό).

Όπως είναι γνωστό, όλες αυτές οι ακολουθίες περιέχονται στο Μέγα Ωρολόγιο. Και ανάλογα με το εορταστικό ή μη περιεχόμενο κάθε ημέρας, ο Εσπερινός και ο Όρθρος παρουσιάζουν παραλλαγές και συμπληρώνονται με ύμνους από άλλα λειτουργικά βιβλία: η Παρακλητική περιέχει την υμνολογία κάθε ημέρας της εβδομάδας στους οκτώ ήχους, τα Μηναία τις ακίνητες εορτές για όλες τις ημέρες του έτους, το Τριώδιο και το Πεντηκοστάριο τις κινητές εορτές των ομωνύμων περιόδων. Και οδηγός για την τέλεση των ιερών ακολουθιών κατά τις διάφορες περιπτώσεις είναι το Τυπικό.

Είναι φανερό ότι η πλήρης τέλεση των ακολουθιών απαιτεί, εκτός από γνώσεις, και πολλά βιβλία που δεν μπορούν πάντοτε να υπάρχουν. Γι’ αυτό έχουν συνταχθεί διάφορα λειτουργικά βοηθήματα («προσευχητάρια»), μικρά σε όγκο, που περιέχουν τα πιο απαραίτητα στοιχεία, με σκοπό όχι να υποκαταστήσουν τα κανονικά λειτουργικά βιβλία, αλλά να εξυπηρετήσουν στην ατομική προσευχή και, σε κάποιο βαθμό στην παρακολούθηση των ακολουθιών στον ναό.

Τέτοιο πρακτικό και εύχρηστο βοήθημα προσευχής είναι και το «Κατανυκτικόν Προσευχητάριον», το οποίο συνέταξε ο θεοφόρος άγιος Νεκτάριος για τα πνευματικά του τέκνα και όλους τους ευλαβείς Χριστιανούς. Εκδόθηκε το 1904 «εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου Παρασκευά Λεώνη».

Όπως μαρτυρεί ο τίτλος, στόχος του βιβλίου αυτού είναι η καλλιέργεια της κατανύξεως. Διότι η κατάνυξη είναι το στοιχείο εκείνο της προσευχής, που ορίζει την ποιότητά της. Και σε συνδυασμό με την ταπείνωση παρηγορεί και ενισχύει την προσευχόμενη ψυχή και προσελκύει τη χάρη του αγίου Πνεύματος.

Για τον ιδιαίτερο αυτό σκοπό του βιβλίου, ο ιερός συντάκτης του, πέρα από ένα απάνθισμα των πιο απαραίτητων ακολουθιών, πρόσθεσε σε αυτό συλλογή κατανυκτικών προσευχών, τροπαρίων και κανόνων.

Τα κατανυκτικά αυτά τροπάρια έχον επιλεγεί από την Παρακλητική και καλύπτουν τις ακολουθίες των καθημερινών μιας μόνο εβδομάδας. Μαζί με τους κατανυκτικούς κανόνες μπορούν να υποκαταστήσουν εν ανάγκη την Παρακλητική.

Η ύλη του «Κατανυκτικού Προσευχηταρίου» προσφέρεται τώρα σε βελτιωμένη και συμπληρωμένη μορφή, με κατάλληλη διευθέτηση των περιεχομένων του και κάποιες προσθήκες. Οι πιο σημαντικές είναι η καταχώριση των ευχών της τραπέζης, των ακολουθιών της Διακαινησίμου και, κυρίως, του Μεγάλου Απόδειπνου, που είναι η πιο κατανυκτική ακολουθία και έτσι κρίθηκε απαραίτητη σε ένα τέτοιο βιβλίο.

Ας σημειωθεί ακόμη ότι η αρχική έκδοση περιελάμβανε σε μια ενότητα με επικεφαλίδα «Πρωινή προσευχή» την προοιμιακή προσευχή με ορισμένες ευχές του Όρθρου και τα κυριότερα μέρη του Μεσονυκτικού και του Όρθρου.

Στην παρούσα έκδοση προτιμήθηκε η διαίρεση των μερών αυτών σε τρείς συνεχόμενες ενότητες με σχετική συμπλήρωση τους και η μετάθεση των ευχών στην ειδική ενότητα των κατανυκτικών ευχών.

Όλα όσα περιέχει τώρα το «Κατανυκτικόν Προσευχητάριον» και τη σειρά τους μπορεί να τα δει αναλυτικά ο αναγνώστης στον πίνακα περιεχομένων.

Έτσι βελτιωμένο το «Κατανυκτικόν Προσευχητάριον» παραδίδεται στους φιλακόλουθους Χριστιανούς με την πεποίθηση ότι θα τους βοηθήσει στην ευκατάνυκτη προσευχή. Και η έκδοση αυτή ας λογισθεί ως μια μικρή έκφραση τιμής και αγάπης προς τον θαυματουργό άγιο Νεκτάριο, «των Ορθοδόξων το καύχημα».

Το Περιβόλι της Παναγίας

( Από τον Πρόλογο του βιβλίου )