Το Άγιον Όρος και η παιδεία του Γένους μας

Συχνά ακούγονται τα ερωτήματα· μήπως όλο αυτό που ονομάζουμε νεοελληνικό πολιτισμό (ήθη, έθιμα, παιδεία, αγωγή …) ήταν κάτι καλό, είχε πράγματι αξία, αλήθεια και ενότητα, αλλά ήταν για μια εποχή που πέρασε; Μήπως άλλαξαν οι συνθήκες της ζωής μας τόσο και έτσι, που εκ των πραγμάτων είμαστε υποχρεωμένοι να προσαρμοσθούμε στα νέα δεδομένα; Ο τεχνικός πολιτισμός, η βιομηχανική ανάπτυξη, τα μεγάλα αστικά κέντρα, τα μέσα ενημερώσεως (τηλεόραση, τύπος), ο τουρισμός, η εύκολη μετακίνηση ανθρώπων, η διακίνηση ιδεών και εμπορευμάτων, δεν δημιουργούν νέες συνθήκες ζωής σε κλίμακα παγκόσμια; Μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε για ήθη και έθιμα χωριού, νησιού, επαρχίας, όπως παλιά; Δεν αλλοιώνονται όλα; Δεν προχωρούμε τώρα σε μια νέα αγωγή, κοινή γλώσσα, ήθη και έθιμα που δίδονται έτοιμα, με νεωτερισμούς και ρεύματα πολιτιστικά και πολιτικά που έρχονται από κάποια κέντρα; Δεν έχει μια άμεση σχέση το περιβάλλον, ο χώρος όπου ζη κάποιος, με την αγωγή που παίρνει; Και πάλι η αγωγή, ο τρόπος που αναπτύσσεται κάποιος, δεν θα ρυθμίσει εν πολλοίς τον χαρακτήρα της δημιουργίας του, της τέχνης του, και τον χώρο της ζωής του;

Για να είμαστε προσγειωμένοι, αυτές είναι, είτε το θέλομε είτε όχι, οι νέες συνθήκες όπου ζη ο πολύς κόσμος, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Και κάθε άνθρωπος και κάθε πολιτισμός δίδει εξετάσεις σ΄ αυτόν τον χώρο, μ΄ αυτούς τους όρους που ορίζει η νέα και αναπόφευκτη για όλη την υδρόγειο κατάσταση. Είναι απειλή ή ευλογία; Είναι καλό ή κακό; Είναι καλύτερο να μην υπήρχε αυτή η τεχνική πρόοδος; Μήπως τελικά δεν είναι πρόοδος;

Αυτά είναι ερωτήματα σοβαρά, στα οποία δεν καλούμαστε τώρα να απαντήσουμε. Αυτό που αντιμετωπίζουμε, είναι το πρόβλημα· τι θα κάνουμε;

(Απόσπασμα από το βιβλίο)